محاسبه نفس در سخن حضرت امام رضا (ع)

از پیروى راه شیطان برحذر باش كه مبادا بر دل تو راهى باز كند تاتو را ناامید نماید.

من غفل عن نفسه خسر. (1)

كسى كه از محاسبه نفس خویش غفلت ورزد، زیان می‌نماید.

خاطر بنفسه من استغنى. (2)

كسى كه خویشتن را بى نیاز داند، خود را به مخاطره و هلاكت خواهد افكند.

عن على بن سهیل عن ابى الحسن (علیه السلام): قال: ساءلته عن العجب الذى یفسد العمل. فقال: العجب درجات، منها ان یزین للعبد سوء عمله فیراه حسنا فیعجبه ویحسب انه یحسن صنعا، ومنها ان یۆ من العبد بربه فیمن على الله عزوجل ولله علیه فیه المن. (3)

على بن سهیل می‌گوید: از حضرت رضا (علیه السلام) درباره عجبى كه عمل را فاسد می‌كند سوال نمودم.

ایاك والمرتقى الصعب اذا كان منحدره وعرا، وایاك ان تتبع النفس هواها، فان فى هواها رداها. (4)

از بالا رفتن به كوهى كه بالا رفتن آن آسان و پایین آمدن آن دشوار است، بپرهیز (كنایه از رعایت حال سبكبارى است). از پیروى هواى نفس برحذر باش كه سبب سقوط و هلاكت است.

لا تغرنكم الدنیا فانها لا تصلح لكم كما لا تصلح لمن كان قبلكم ممن اطماءن الیها وروى ان الدنیا سجن المۆمن، والقبر بیته، والجنة ماءواه، والدنیا جنة الكافر، والقبر سجنه، والنار ماءواه.

مبادا دنیا شما را فریب دهد، زیرا دنیا به صلاح شما رفتار نمی‌كند چنانچه با پیشینیان كه دل به آن بسته بودند، خوب رفتار نكرد و روایت شده كه دنیا زندان مۆمن و قبر خانه اوست و بهشت جایگاهش ولى دنیا براى كافر بهشت و قبر زندان و جهنم جایگاه اوست.

ایاك والشیطان ان یكون له علیك سیل حتى یقنطك. (5)

از پیروى راه شیطان برحذر باش كه مبادا بر دل تو راهى باز كند تاتو را ناامید نماید.

1- بحار الانوار، جلد 78، ص 353.

2- مسند الامام الرضا، جلد 1، ص 293.

3- كافى، جلد 2، ص 313.

4- مشكوة الانوار، ص 260

5- اصول كافى، جلد 2، ص 488

بخش حریم ضوی